یک مثال عینی از اهمیت تفکر سیستمی
حتما شنیده اید که محصولات کشاورزان در فلان جا رو دستشان مانده و برداشت و فروش آن به صرفه نیست! چون قیمت خرید آن کفاف هزینه ها را نمی دهد و کشاورزان مجبور می شوند بی خیال برداشت شوند.
خوب علت این اتفاق چیست؟
دلیل آن عدم وجود نگرش تفکر سیستمی است. بدین معنا که سیستم کشاورزی به عنوان یک کل دیده نشده است و بدون تصمیم گیری در مورد تغییرات اجزاء و روابط کل سیستم چنین مشکلاتی پیش آمده است.
اجزاء مهم این سیستم عبارتست از ：کشاورزان-بازار مصرف-سطح زیر کشت-آب مصرفی به ازای هر واحد محصول- موقعیت جغرافیایی -جهاد کشاورزی- تامین کنندگان مواد اولیه -بانک کشاورزی و...
اتفاقی که در عمل می افتد بدین صورت است که هر کشاورزی بی خبر از آنکه جزیی از یک سیستم کل است با تکیه بر تجربیات و برداشتهای خود از بازار شروع به کاشت یک یا چند نوع بذر می کند. در فصل برداشت اگر میزان عرضه یک نوع محصول از میزان تقاضای آن بیشتر باشد ،بسیاری از کشاورزان آن نوع محصول با زیان مواجه می شوند و برعکس اگر میزان تقاضا بیشتر باشد ،نفع می برند و حتی گاهی خودشان قیمت را تعیین می کنند. در نظر بگیرید وقتی برای کل میزان عرضه و تقاضا برنامه ریزی صورت نگیرد همیشه تعدادی از کشاورزان منتفع و تعدادی از کشاورزان متضرر می شوند. باز اگر کمی سیستمی فکر کنیم ،فقط کشاورزان نیستند که متضرر می شوند ،بلکه بدلیل هدر رفت منابع از جمله آب و برق و بذر و وقت و... کل اقتصاد جامعه زیان خواهد دید.
راه حل چیست ؟
پیشنهاد ما به مسولین محترم وزارت جهاد کشاورزی تشکیل کمیته تفکر سیستمی برای تحلیل سیستم کشاورزی است تا تمامی اجزاء و روابط تحلیل شده و برای رسیدن به هدف مطلوب تصمیمات و اقدامات درست اتخاذ شود.
به عنوان یک راه حل سرانگشتی می توان به این نکته اشاره کرد که میزان عرضه و تقاضای کل محصولات با ضرایب خطای آنها محاسبه شده و قبل از شروع فصل کاشت مشخص شود که در هر استان چه محصولاتی و به چه میزانی کاشته شود. بعد با در نظر گرفتن وضعیت جوی و جغرافیایی مشخص شود که هر کشاورزی برای چه محصولی یا محصولاتی و به چه میزانی اقدام نماید. البته قطعا این راه حل تمامی جوانب را در نظر نگرفته وایراداتی دارد ،لیکن به دلیل حساسیت و اهمیت موضوع لزوم توجه جدی مسولین را یادآوری می نماید.
از جمله سؤالاتی که در کمیته پیشنهادی فوق بایستی به آنها پاسخ مناسب داده شود ، می توان به موارد زیر اشاره کرد ：
🔹 میزان کل تقاضا برای محصولات کشاورزی در داخل و خارج کشور چقدر است؟
🔹 با توجه به سطح زیر کشت و منابع در دسترس چقدر از تقاضا را می توانیم در داخل کشور تامین کنیم؟
🔹تولید کدام محصولات از لحاظ اقتصادی به صرفه ست و کدام یک نیست؟
🔹صادرات کدام یک از محصولات کشاورزی فرصت است؟
🔹در هر استانی محدودیت ها کدامند و به چه میزان؟
و دهها سوال دیگر...
به امید آن روز